کد مطلب:49609 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

جايگاه قلم و نشر را در مكتب اسلام، از ديدگاه قرآن و احاديث بيان كنيد.

راي فهم جايگاه قلم و نشر در قرآن و حديث نكات زير قابل توجه است: الف) طبق بيان قران پژوهان سوره «علق» اولين سوره اي است كه بر پيامبر(ص) نازل شده است خداوند در اين سوره مي فرمايد: {A{/Bاِقْرَأْ وَ رَبُّكَ اَلْأَكْرَمُ * اَلَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ {w1-7w}{I96:4-3I}/}A}، {V(علق، آيه 3 و 4) V}خداوند در اين آيات ابتدا به قرائت امر فرموده و آنگاه به بيان يكي از اوصاف مهم خود مي پردازد اين در حالي است كه در آيه نخست هم به قرائت امر نموده بود علامه طباطبايي در تفسير اين آيات مي نويسد امر دوم به قرائت، در واقع تاكيد همان اولي (امر به مطالعه كتاب) است، ولي غرض از بيان صفت، اين است كه زمينه تقويت روح رسول اكرم(ص) را مهيا كند و اضطرابي كه در اثر امر به قرائت - با توجه به امي بودن ايشان - در آن حضرت به وجود آمده بود از بين ببرد... با عموميت دادن نعمت تعليم با ذكر {H{/Bعَلَّمَ اَلْإِنْسانَ ما لَمْ يَعْلَمْ {w1-5w}{I96:5I}/}H}، {V(علق، آيه 5)V}. باز پيامبر(ص) را تقويت كرده و ايشان رابيش تر دلگرم و خرسند مي سازد. {V(ر.ك: تفسير الميزان، ج 20، ص 461)V} اگر در اين آيات دقت كنيم مي توانيم نكات ذيل را به دست آوريم: 1- قلم وسيله اي است كه خداوند در اختيار انسانها نهاده تا آنان بتوانند از اين راه خواسته هاي دروني خود را بيان بكنند و حاصل تجربيات خود را در اختيار آيندگان قرار بدهند خود نيز بتوانند از آثار گذشتگان به نحو مطلوب استفاده بكنند. 2- خداوند از همان ابتداي بعثت پيامبر(ص) به جايگاه بس رفيع قلم اشاره كرده او خواسته است تا ذهن پيامبر(ص) خود را به ارزش والاي اين ابزار معطوف كند در نتيجه آن حضرت با داشتن نگرش خاصي، براي استفاده از اين وسيله در جهت پيشبرد واهداف خود آماده شود اين جاست كه مي توان به صراحت گفت كه آغاز وحي با شروع يك حركت علمي همراه بوده است. 3- به نظر قرآن قلم مايه آرامش روح و ضمير انسان است؛ چرا كه خداوند با اشاره به آن اضطراب حاصل شده در پيامبر(ص) را برطرف فرمود و با يادآوري آن مايه تقويت قلب ايشان گرديد. 4- خداوند با ذكر تعليم انسانها به اهميت نشر هم اشاره كرده است به اين معنا كه علم از تعليم جداشدني نيست اگر خداوند عالم است معلم نيز هست چرا كه در همان زمان تكوين انسان خداوند از تعليم اسما به حضرت آدم دريغ نفرموده است ضمن آن كه در همين سوره بيان شده كه تمام علوم انسانها از تعليم الهي نشأت گرفته است او است كه زمينه آگاهي انسان ها را فراهم مي كند و انسان ها را نسبت به حقايق پوشيده عالم آگاه مي سازد پس قلم و نشر از نظر قرآن در مقامي قرار گرفته كه حتي خداوند خود در سوره اي به نام آن سوگند هم ياد مي كند و مي فرمايد: {A{/Bن وَ اَلْقَلَمِ وَ ما يَسْطُرُونَ {w1-6w}{I68:1I}/}A}، {V(قلم، آيه 1)V}. ب ) در احاديث اهميت «قلم و نشر» و نقش آن دو در حيات انسان ها مورد توجه ويژه قرار گرفته است ؛ زيرا در بعضي از روايات آمده است {Hان اول ما خلق الله القلم H}. {V(نورالثقلين، ج 5، ص 389، ح 9)V}. در حديث ديگري آمده است، {Hاول ما خلق الله تعالي جوهره H}، {V(تفسر فخررازي، ج 30، ص 78)V}. در تفسير مجمع البيان آمده است پايه امور دين و دنيا بر دو چيز است: قلم و شمشير و شمشير زير پوشش قلم قرار گرفته است. {V(ج 10، ص 332)V}. صاحب تفسير روح البيان، نيز در ضمن تقل شعري درباره ارزش قلم مي گويد: براي قلم نويسندگان همين افتخار و سربلندي در تمام دوران جهان بس كه خداوند سوگند به قلم ياد كرده است [و نه به شمشير]. در حديث ديگري مي خوانيم {Hلكل شي ء زكاة و زكاة العلم نشره H}، {Mبراي هر چيزي زكاتي است و زكات علم بيان و نشر آن است M}. {V(ميزان الحكمه، ج 4 ،ص 226)V}.